وظایف داروساز در داروخانه؛ بررسی وظایف اصلی و فرعی

وظایف داروساز در داروخانه، به تحویل داروها به مشتریان محدود نشده و شامل موارد بسیاری است. بسیاری از افراد، متصدیان تحویل دارو در داروخانه‌ را با دکتر داروساز اشتباه می‌گیرند، اما یک دکتر داروساز، شخصی است که دوره حدوداً شش ساله‌‌ای برای تخصص یافتن در حیطه کار خود طی کرده و پس از آن، مدت دو سال را صرف کارورزی کرده تا در اموری مثل شناخت داروها و نسخه‌های تخصصی دانش کافی کسب کند. بنابراین، امکان ندارد وظایف چنین شخصی به تحویل دارو پشت پیشخوان داروخانه‌ها محدود شود. در این مطلب، به شرح وظایف دکتر داروساز می‌پردازیم. تا پایان همراه ما باشید.

دکتر داروساز چه کسی است؟

رشته داروسازی یک رشته دکترای عمومی پیوسته در کشور ایران است که گرایش‌های تخصصی متفاوتی دارد و در پایان دوره عمومی، فرد مدرک دکترای داروسازی خود را دریافت می‌کند. دکترهای داروساز، توانایی و تخصص لازم را برای تشخیص داروها و بررسی نسخه‌ها دارند و می‌توانند در حوزه ساخت دارو نیز فعالیت داشته باشند.

به‌طور کلی، دکتر داروساز فردی است که می‌تواند بیماران را در مورد ویژگی‌های داروها، عوارض و نحوه مصرف صحیح آن‌ها راهنمایی کند. متداول‌ترین حوزه کاری برای داروسازان، داروسازی اجتماعی یا مسئول فنی داروخانه است. وظایف داروساز در داروخانه در داروخانه گسترده است و به‌همین دلیل، این افراد باید توانایی کار و فعالیت تحت فشار زیاد را داشته باشند.

اصلی‌ترین وظایف داروساز در داروخانه

مهم‌ترین مسئولیت‌ها و وظایف داروساز در داروخانه، عبارتند از:

• دکتر داروساز داروخانه باید نسخه‌های بیماران را بررسی کند تا از صحیح بودن عناصر تشکیل‌دهنده و فرمولاسیون آن‌ها مطمئن شود.
• دکتر داروساز باید در مورد تداخلات دارویی، نحوه مصرف و میزان دوز آن، شیوه و محل نگهداری آن و همچنین عوارض جانبی دارو، توضیحات کاملی در اختیار بیماران قرار دهد.
• دکتر داروساز باید مدیریت و نظارت بر پرونده‌های داروخانه (شامل مشخصات بیماران و داروها و شرکت‌ها)، موجودی داروها، سوابق کنترل هسته‌های رادیواکتیو یا ثبت سموم، مواد مخدر و داروهای خاص را به‌طور دقیق انجام دهد.
• از وظایف داروساز در داروخانه این است که باید زمانی را صرف ارتقای دانش فنی خود و به روزرسانی این دانش کند تا همواره نسبت به امور جاری حوزه داروسازی آگاه و مطلع باشد.
• دکتر داروساز باید تسلط خوبی بر نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای مهم و کاربردی در حوزه شغلی خود داشته باشد تا بتواند با استفاده از آن به پردازش اطلاعات موجود در بانک اطلاعاتی داروها بپردازد.
• دکتر داروساز باید پروتکل‌های مشخصی برای جمع‌آوری، کدگذاری و دسته‌بندی اطلاعات دارویی داروخانه داشته باشد تا بتواند به سادگی اطلاعات مورد نظر داروها را تایید یا رد کند یا در مواقع لزوم از آن‌ها استفاده کند.
• پزشک داروساز باید پروتکل‌هایی را برای مستندسازی اطلاعات داروخانه (از جمله لیست خرید و موجودی داروها، نسخه‌ها، اطلاعات پرونده بیماران و غیره) در داروخانه خود تعریف کند.

بیشتر بخوانید: آشنایی با مسیر شغلی داروسازی

وظایف فرعی داروساز در داروخانه

• دکترهای داروساز می‌توانند در بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها یا سازمان‌های مدیریت سلامت، جهت مشاوره تجویز دارو فعالیت کنند. تمرکز فعالیت آن‌ها معمولا بر حوزه‌هایی مانند تجویز داروهای خاص، سرطان‌شناسی و دارو درمانی هسته‌ای است.
• از وظایف داروساز در داروخانه این است که باید برای روند بسته‌بندی و طبقه‌بندی داروها، نحوه بسته‌بندی زباله‌ها و مواد دفعی داروخانه، اختلاط داروهایی که باید در داروخانه ساخته شوند، برنامه‌ریزی کرده و بر انجام صحیح آن نظارت کند.
• از دیگر وظایف داروساز در داروخانه این است که باید ساخت داروهای ترکیبی که نیاز به سنتز در داروخانه دارند را انجام دهد.
• دکتر داروساز باید پروتکل‌هایی برای بررسی صحت اطلاعات بیمار (نسخه و اطلاعات هویتی) مشخص کند.
• دکتر داروساز باید گزارش‌های عملکردی را برای سازمان‌های ذی‌ربط تهیه کند.
• دکتر داروساز باید بر روند ثبت بانک اطلاعاتی داروخانه نظارت کرده و در صورت لزوم، این بانک را در اختیار سازمان‌های ذی‌ربط قرار دهد.

سایر وظایف داروساز در داروخانه

علاوه بر موارد نام‌برده، وظایف داروساز در داروخانه شامل موارد جزئی دیگری نیز هست که به شرح زیرند:

• دکتر داروساز باید داروهای موجود در هر نسخه را با سایر داروهایی که بیمار به صورت مداوم مصرف می‌کند، مطابقت داده و در صورت وجود تداخلات دارویی، از فروش نسخه خودداری کرده و بیمار را به پزشک ارجاع دهد.
• دکتر داروساز در صورت مشاهده هر گونه اشتباه (از جمله ناخوانا بودن نسخه، داروی اشتباه و غیره) باید با پزشک معالج تماس گرفته و با نظر وی اشتباه را اصلاح کند.
• از مهم‌ترین وظایف داروساز در داروخانه این است که بر عملکرد متصدیان فروش دارو نظارت کند.
• پزشک داروخانه باید پیش از مهر کردن نسخه، تعداد و نوع داروهای موجود در سبد بیمار را با نسخه تطابق دهد.
• پزشک داروخانه باید دوز مربوط به داروهای موجود در نسخه را طبق نظر پزشک یا فرمول کلی تعیین کرده و تطبیق دهد.
• دکتر داروساز باید اطمینان حاصل کند که در نسخه‌های بیمار (یا داروهای بدون نسخه) داروی مشابهی تجویز نشده باشد.
• پزشک داروساز باید پروتکل‌هایی را برای خوانش صحیح داروهایی با نام مشابه در داروخانه تعریف کند.

• دکتر داروساز باید بر روند قیمت‌گذاری داروها نظارت و کنترل کامل داشته باشد.
• دکتر داروساز باید نوشتن دستور مصرف داروها روی هر دارو (مطابق با نسخه) را در مورد تمام اقلام ضروری اعلام کند (تمام پرسنل باید این مورد را جدی بگیرند).
• در صورت نیاز بیمار، دکتر داروساز باید در مورد داروهای مورد نظر به وی مشاوره تخصصی دهد.

• از وظایف داروساز در داروخانه این است که پیش از تحویل داروهای خاص، باید در مورد سوابق دارویی بیمار از وی پرس‌وجو کند و در صورت فهمیدن مورد مشکوک یا خطرناک، با پزشک او در میان بگذارد.
• دکتر داروساز در زمان تحویل داروهای حساسیت‌زا مانند آنتی‌بیوتیک، باید در مورد سابقه آلرژی بیمار پرس‌وجو کند.
• دکتر داروساز در صورتی که در نسخه بیمار مواردی مثل لیتیوم، دیگوکسین، و داروهای ضد تشنج مشاهده کند، باید اطلاعات کاملی را در مورد نحوه مصرف و عوارض احتمالی دارو و نحوه مقابله با آن‌ها در اختیار بیمار قرار دهد.

• در صورتی که در نسخه بیمار داروهایی وجود داشته باشد که با مواد غذایی خاص تداخل دارویی دارند، دکتر داروساز باید توضیحات کاملی را در مورد منع مصرف آن مواد غذایی به بیمار ارائه دهد.
• در صورت فروش دارو به زنان باردار یا فروش داروهای مخصوص زنان باردار، باید اطلاعات کاملی در مورد تداخلات دارویی و عوارض آن به مراجعه‌کننده ارائه دهد.
• در صورتی که داروهایی در نسخه بیمار موجود باشد که مصرف آن‌ها بر نتایج آزمایش‌های خاصی اثرگذار است، باید بیمار از آن مطلع شود و این از وظایف داروساز در داروخانه است.
• اگر مصرف داروی بدون نسخه‌ای که بیمار درخواست کرده همراه با داروهای موجود در نسخه وی غیرمجاز باشد، داروساز باید بیمار را مطلع کرده و از فروش داروی غیر مجاز خودداری کند (به‌طور مثال غیرمجاز بودن مصرف مهارکننده مونوآمینو اکسید همراه با داروهای حاوی اکسی متازولین و موارد مشابه در قطره‌های چشم و بینی، به‌دلیل بروز احتمالی فشار خون بحرانی).
• از وظایف داروساز در داروخانه این است که نحوه استفاده داروهای خاص مانند اسپری و چسب‌های پوستی، داروهای واژینال و رکتال، داروهای زیرزبانی، داروهای تزریقی، قطره‌های گوش و چشم و بینی و موارد مشابه را به بیمار توضیح (نشان) دهد.

بیشتر بخوانید: درآمد دکتر داروساز

دکتر داروساز موظف است نحوه استفاده از داروهای خاص را به بیمار توضیح دهد.

• دکتر داروساز باید در موارد لازم، در مورد رژیم غذایی یا حرکات فیزیکی مجاز و غیرمجاز حین مصرف یک داروی خاص به بیمار توضیح دهد. به‌طور مثال، بیمارانی که کورتون تزریق می‌کنند، نباید طی دوره از کربوهیدرات زیادی استفاده کنند و بهتر است رژیم آن‌ها بر پایه پروتئین و پتاسیم باشد.
• در صورتی که داروی خاصی منجر به خونریزی پوستی، دفع ادرار، تپش قلب و غیره شود، از وظایف داروساز در داروخانه است که به بیمار توضیحات کافی را ارائه کند.
• در صورتی که داروهای موجود در نسخه منجر به خواب شوند (آرام‌بخش‌های خیلی قوی)، دکتر داروساز باید ابتدا در مورد شغل و فعالیت بعدی بیمار پرس‌وجو کرده و سپس با توضیح موضوع، دارو را در اختیار بیمار قرار دهد.
• در صورتی که عدم مصرف یک یا چند دوز دارو (به هر دلیلی از جمله فراموشی) منجر به بروز اختلال شدید در بدن بیمار شود، دکتر باید به وی هشدار دهد.

• در صورتی که سوء مصرف داروی خاصی منجر به عوارض جدی برای بیمار شود، دکتر داروساز باید به وی هشدار دهد.
• در صورتی که قطع ناگهانی داروهای دوره‌ای منجر به ایجاد آسیب یا اختلالی در روند سلامتی یا بهبود بیمار شود، دکتر داروساز باید موضوع را برای او روشن سازد.
• دکتر داروساز باید با صبر، حوصله و با دقت کافی، سوالات بیماران را گوش کند و به آن‌ها پاسخ دهد.

در این مطلب به توضیح وظایف داروساز در داروخانه پرداختیم و از وظایف و مسئولیت‌های اصلی و فرعی داروسازان صحبت کردیم. نکته قابل توجه این‌جاست که ممکن است بسیاری از این وظایف در داروخانه‌ها توسط دکتر داروخانه یا حتی متصدیان انجام نشود، اما بر اساس قانون، دارندگان پروانه داروخانه باید به این وظایف پایبند بوده و آن‌ها را به‌طور کامل انجام دهند.