داروخانه پایدار: ۷ راهکار بقای داروخانه در ایران
- مدیریت شهرآرا
این مقاله با عنوان “داروخانه پایدار؛ اصول، چالشها و راهکارهای سلامت مالی در نظام دارویی ایران” به بررسی دقیق چالشهای اقتصادی و ضرورت سلامت مالی برای بقای داروخانهها در ایران می‌پردازد. در ادامه، راهکارهای عملی و مبتنی بر واقعیات بازار برای تقویت بنیان اقتصادی این مراکز حیاتی ارائه شده است. برای آگاهی از این راهکارها و چگونگی پیاده‌سازی آن‌ها، مطالعه این مطلب را از دست ندهید.
درک بنیان‌های سلامت مالی در داروخانههای ایران
در شرایط اقتصادی امروز، اداره یک داروخانه مستقل در ایران، دیگر صرفا به صدور نسخه و مشاوره دارویی محدود نمی‌شود. هر داروساز آگاه، می‌داند اگرچه هدف اصلی داروخانه خدمت به سلامت مردم است، اما اگر بنیان مالی آن سست باشد، تداوم این خدمت‌رسانی ممکن نخواهد بود.
واقعیت این است که یک داروساز موفق، باید همزمان یک تاجر آگاه هم باشد؛ فردی که بتواند در کنار تخصص بالینی، کسب‌وکار خود را در برابر بحران‌ها و نوسانات اقتصادی حفظ کند. با این‌حال در برنامه‌های آموزشی دانشکده‌های داروسازی کشور، مفاهیمی مثل ترازنامه، صورت سود و زیان، جریان نقدی، بهای تمام‌شده و تحلیل مالی کسب‌وکار یا به‌طور کامل نادیده گرفته می‌شوند یا جایگاهی حاشیه‌ای دارند.
همین خلأ باعث شده بسیاری از داروسازان با وجود مهارت بالا در درمان در بخش مالی و مدیریتی داروخانه با چالشهای جدی روبه‌رو شوند.
موسس داروخانه نعیم‌آبادی
نسخه‌ای برای مدیریت حرفه‌ای داروخانه
اداره یک داروخانه درست، مثل ساخت یک ساختمان نیازمند پایه‌ای مستحکم است. این پایه در فرایند کسب‌وکار، سلامت مالی است. داروخانه‌ای که نتواند جریان نقدی خود را مدیریت کند، حقوق کارکنان را به موقع بپردازد، خرید دارو را برنامه‌ریزی کند یا حساب‌های دریافتی خود را به موقع وصول کند، نمی‌تواند در بلندمدت به مسیر خود ادامه دهد؛ حتی اگر رضایت کامل بیماران را داشته باشد.
در ایران با توجه به تاخیرهای طولانی در پرداخت مطالبات از سوی بیمهها، تورم بالا، کاهش قدرت خرید مردم و نوسانات ارزی، وضعیت اقتصادی داروخانهها بیش از هر زمان دیگری شکننده شده است. در چنین شرایطی، ضروری است که داروسازان بر «سواد مالی» تسلط پیدا کنند؛ سواد مالی که از جنس واقعیات بازار ایران باشد، نه صرفا فرمول‌های اقتصادی وارداتی.
تحلیل مالی، یک ضرورت است نه یک انتخاب
یکی از گام‌های کلیدی برای بهبود وضعیت مالی داروخانه، انجام تحلیل مالی منظم است. هر داروخانه باید دست کم سالی یکبار گزارشی از وضعیت مالی خود تهیه کند و به بررسی شاخص‌های کلیدی بپردازد. نمونه‌ای از این شاخص‌ها، عبارتند از:
- نسبت حقوق و دستمزد به فروش کل: در اغلب داروخانهها این نسبت بالا است و نیاز به بهینه‌سازی دارد. حقوق کارکنان باید در تعادلی میان انگیزه‌بخشی و بهره‌وری قرار بگیرد؛
- گردش موجودی دارو: آیا موجودی داروهای داروخانه راکد است یا فعال؟ گردش پایین نشانه سرمایه حبس‌شده و زیان بالقوه است؛
- میزان مطالبات از بیمهها و مشتریان حقیقی: تاخیر در وصول مطالبات، باعث اختلال جدی در نقدینگی می‌شود؛
- حاشیه سود ناخالص: شناخت دقیق نسبت قیمت خرید به فروش و کنترل بر تخفیف‌ها و ضررهای ناشی از فاسد شدن دارو اهمیت بسیار زیادی دارد؛
- درآمدزایی از خدمات غیرنسخه‌ای: آیا داروخانه فقط به فروش نسخه وابسته است یا خدمات مکمل مانند مشاوره تغذیه، تست فشار و قند خون یا فروش محصولات آرایشی و مکمل‌ها را نیز ارائه می‌دهد؟
گروه معماران شهرآرا متخصص در اجرای دکوراسیون داروخانه
دریافت مشاوره برای طراحی و اجرای انواع دکوراسیون مدرن داروخانه
با تکمیل فرم درخواست مشاوره ، کارشناسان ما با شما تماس خواهند گرفت
با افزایش تعطیلی داروخانهها راه نجات چیست؟
در ماه‌های اخیر بسیاری از داروخانهها در نقاط مختلف ایران با مشکلات جدی اقتصادی روبه‌رو شده‌اند. تورم بالا، تاخیر طولانی‌مدت در پرداخت مطالبات بیمهها، قیمتگذاری دستوری دارو و هزینه‌های روزافزون اجاره و حقوق پرسنل، فشار طاقت‌فرسایی به داروسازان وارد کرده است.
در این شرایط، مهمترین راه نجات داروخانههای مستقل، تنوع‌بخشی به خدمات دارویی و درمانی است؛ یعنی عبور از مدل سنتی «فروش نسخه و داروی OTC و ورود به عرصه‌های مکمل‌سازی خدمات سلامت». بخشی از این خدمات، عبارت‌اند از:
- ارائه خدمات مراقبت در منزل (LTC) به سالمندان و بیماران مزمن: در ایران جمعیت سالمند در حال افزایش است و بسیاری از خانواده‌ها تمایل دارند بیمارا‌ن‌شان در خانه مراقبت شوند. داروخانهها می‌توانند با ارائه بسته‌های «مراقبت دارویی در منزل» که شامل چکاپ فشار، قند، برنامه زمان‌بندی مصرف دارو، تامین وسایل کمک‌درمانی (مثل پوشک، دستگاه بخور و…) و مشاوره دارویی هستند، سهم قابل توجهی از این بازار را جذب کنند. در صورتی که داروسازان با پزشکان خانواده، مراکز سلامت یا خانه‌های سالمندان همکاری کنند، این خدمات قابل ساختاردهی و درآمدزایی بیشتر هم خواهد بود.
- توسعه خدمات ترکیب دارویی (Compounding): داروخانه‌هایی که توانایی ترکیب‌سازی دارند، می‌توانند با وجود کمبودهای دارویی و افزایش نیاز به تهیه ترکیبات خاص (مخصوص کودکان، سالمندان یا بیماران خاص)، نیازهای مغفول‌مانده‌ای را پوشش دهند. این خدمات ضمن افزایش درآمد، جایگاه علمی داروساز را نیز در جامعه ارتقاء می‌دهد.
در شهرهای کوچک، حتی ترکیبات ساده‌ای مثل ترکیبات پوستی نیز می‌تواند سودآور باشد. البته توجه به الزامات فنی، آموزش کارکنان و دریافت مجوز رسمی برای این کار الزامی است.
بیشتر بخوانید: نیروی انسانی در داروخانهها
- ارائه خدمات واکسیناسیون و سلامت پیشگیرانه: با مجوز وزارت بهداشت، برخی داروخانهها اکنون امکان ارائه واکسن‌هایی مانند آنفلوآنزا، HPV و هپاتیت را دارند. اگر فضای فیزیکی مناسبی دارید، می‌توانید با همکاری با مراکز بهداشت یا دعوت از پرستار سیار، این خدمات را در داروخانه راه‌اندازی کنید. علاوه‌بر واکسن، تست‌های سریع قند، فشار، کلسترول و BMI هم می‌تواند به سبد خدمات داروخانه افزوده شود؛ به‌ویژه در مناطقی که مراکز درمانی از داروخانهها دور هستند.
- بازنگری در قراردادهای بیمهای: بسیاری از داروخانههای ایران، به‌دلیل بدهی سنگین بیمهها و تاخیر در پرداخت نسخههای بیمهای با بحران نقدینگی مواجه هستند. یک راهکار جسورانه اما ضروری، «بازنگری در حجم نسخههای بیمهای پذیرفته‌شده» است. اگر تامین داروی آزاد سودآورتر است و مطالبات بیمهای بیش از ۳-۴ ماه عقب‌افتاده‌اند، لازم است بخشی از تمرکز را به خدمات آزاد تغییر دهید. همچنین لازم است با اتحادیه‌ها، انجمن داروسازان و سازمان‌های بیمه‌گر وارد مذاکره شوید تا مطالبات به شکل کارآمدتری پرداخت شود.
- مشاوره تخصصی دارویی و خدمات تخصصی‌تر: داروخانه‌هایی که خدمات مشاوره دارویی دقیق (مثل مشاوره با بیماران دیابتی، قلبی یا سرطانی) ارائه میدهند، می‌توانند همزمان هم نقش علمی ایفا کنند و هم درآمد خدماتی داشته باشند. آموزش پرسنل در این زمینه اهمیت زیادی دارد و ارائه مشاوره در کنار فروش مکمل‌های تخصصی (مثل داروهای OTC دیابت یا مکمل‌های ورزشی) نیز می‌تواند سودده باشد.
- واحدهای سیار سلامت و داروخانههای پشتیبان: اگر در مناطق محروم یا دورافتاده فعالیت دارید، ایجاد «واحد سیار سلامت» (با همکاری بسیج سلامت یا شبکه بهداشت) می‌تواند راهی برای افزایش دسترسی بیماران به دارو باشد. این واحدها می‌توانند خدماتی چون توزیع دارو، آموزش مصرف صحیح و پیگیری درمان را در اختیار بیماران قرار دهند.
- ایجاد تمایز با خدماتی که زنجیره‌های بزرگ ندارند: داروخانههای زنجیره‌ای در ایران در حال گسترش هستند، اما آن‌ها معمولا خدمات تخصصی، شخصی‌سازی‌شده یا مراقبت‌محور ارائه نمی‌دهند. داروخانههای مستقل می‌توانند با ایجاد فضای صمیمی، توجه فردی به بیمار، ثبت سوابق دارویی و مشاوره‌های اختصاصی، اعتماد بیماران محلی را حفظ و تقویت کنند.
موسس داروخانه هامانی
تفاوت میان شکست و موفقیت در مدیریت داروخانه، در شناخت اعداد است
تسلط بر مفاهیم مالی، به‌معنای تبدیل شدن به یک حسابدار نیست، بلکه یعنی داروساز بداند کدام مولفه‌ها بیشترین تاثیر را بر سود و زیان او دارند. اگر داروساز یا مالک داروخانه بداند هزینه حقوق کارکنان ۴۵٪ فروش او را می‌بلعد، یا انبارش معادل سه ماه فروش دارو را راکد نگه داشته است، می‌تواند تصمیمات هوشمندانه‌تری بگیرد. حتی کوچک‌ترین تغییر در این متغیرها، تفاوتی جدی در پایداری داروخانه ایجاد خواهد کرد.
قدم بعدی چیست؟
شاید وقت آن رسیده باشد داروخانهها یک مشاور مالی مستقل کنار خود داشته باشند؛ مشاوری آشنا با فضای کسب‌وکار دارویی در ایران که بتواند تحلیل عملکرد داروخانه را انجام و راهکارهایی عملی ارائه دهد. به راستی در فضای پرتلاطم امروز، سواد مالی همان عنصری است که می‌تواند چراغ داروخانه را روشن نگه دارد تا داروساز همچنان در خدمت سلامت جامعه باقی بماند.
پیامدهای فرمان جدید ترامپ برای کاهش قیمت دارو در آمریکا: فرصت یا تهدید برای داروخانههای ایران؟
فرمان اجرایی جدید دونالد ترامپ که با هدف کاهش قیمت دارو در آمریکا صادر شده است، نه‌تنها بازار دارویی این کشور را دگرگون خواهد کرد، بلکه می‌تواند پیامدهایی مهم برای داروخانهها، واردکنندگان، شرکت‌های پخش و سیاست‌گذاران حوزه دارو در ایران نیز داشته باشد.
در این فرمان، دولت آمریکا ملزم شده داروها را با پایین‌ترین قیمت جهانی موسوم به «قیمت ملت‌مطلوب» خریداری کند. اگر شرکت‌های داروسازی نتوانند طی ۶ ماه قیمت‌ها را با این معیار هماهنگ کنند، دولت آمریکا مجاز خواهد بود به‌طور مستقیم داروها را با قیمت ترجیحی از تولیدکنندگان خریداری کند، بدون واسطه‌هایی مانند PBMها (مدیران مزایای دارویی). این تغییری جدی در سازوکار توزیع دارو در ایالات متحده است، اما از منظر بین‌المللی چه اتفاقی می‌افتد؟
در بازار جهانی دارو، آمریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین خریدار دارو با پرداخت قیمت‌هایی بسیار بیشتر از سایر کشورها همواره نقش تعیین‌کننده‌ای در سودآوری شرکت‌های چندملیتی داشته است. اگر این کشور قیمت داروها را به سطوح کشورهای ارزان‌تری مانند هند، ترکیه یا کشورهای اسکاندیناوی برساند، شرکت‌های دارویی برای جبران این کاهش سود ممکن است قیمت داروهای صادراتی به کشورهای دیگر (از جمله ایران) را افزایش دهند.
گروه معماران شهرآرا متخصص در اجرای دکوراسیون داروخانه
دریافت مشاوره برای طراحی و اجرای انواع دکوراسیون مدرن داروخانه
با تکمیل فرم درخواست مشاوره ، کارشناسان ما با شما تماس خواهند گرفت
به بیان دیگر یک کاهش قیمت در آمریکا می‌تواند به افزایش قیمت جهانی برای کشورهای در حال توسعه منجر شود. برای داروخانههای ایران، این تحول جهانی می‌تواند چند پیام مهم به‌همراه داشته باشد:
- احتمال افزایش قیمت داروهای وارداتی: در گروه داروهای برند خارجی یا داروهای بیولوژیک، ممکن است با کاهش سود شرکت‌ها در بازار آمریکا فشار قیمتی به بازارهای دیگر وارد شود. در نتیجه، واردکنندگان ایرانی احتمالا با افزایش قیمت ارزشی دارو (و نه صرفا ارزی) مواجه خواهند شد.
- محدود شدن تنوع دسترسی به داروهای خارجی: شرکت‌های چندملیتی ممکن است ترجیح دهند تولید و توزیع خود را محدود به بازارهای بزرگ‌تر و سودآورتر کنند. این مسئله می‌تواند سبب کاهش موجودی برخی داروهای خاص در ایران شود؛ امری که داروخانهها باید در تامین موجودی به آن توجه داشته باشند.
- افزایش فشار برای جایگزینی داروهای داخلی: در صورت بالا رفتن قیمت داروهای وارداتی، ممکن است بیمهها، دولت و مردم به سمت استفاده بیشتر از داروهای تولید داخل سوق پیدا کنند. این موضوع می‌تواند برای داروخانه‌هایی که سهم بالایی از فروش آن‌ها به برندهای خارجی اختصاص دارد، چالش‌برانگیز باشد.
- فرصت برای خرید مستقیم از شرکت‌های تولیدکننده: اگر مسیرهای خرید مستقیم از تولیدکنندگان بین‌المللی هموار شود (مشابه آنچه در فرمان ترامپ برای آمریکا پیشنهاد شده است)، شاید ایران در بلندمدت بتواند از طریق مذاکره یا تجمیع تقاضا (مثلا توسط وزارت بهداشت یا شرکت‌های پخش بزرگ) با قیمت مناسب‌تری دارو تامین کند. البته این امر نیازمند رفع محدودیت‌های ارزی، بانکی و سیاسی است.
- بازنگری در سیاست‌های ذخیره‌سازی و سفارش دارو: با توجه به فضای بی‌ثبات جهانی و امکان تغییرات ناگهانی در قیمت یا موجودی، داروخانهها باید نگاه دقیق‌تری به موجودی و برنامه‌ریزی تامین خود داشته باشند. ذخیره‌سازی منطقی و مبتنی بر تحلیل داده‌های فروش، می‌تواند از شوک‌های آینده جلوگیری کند. از سوی دیگر حذف واسطه‌ها در زنجیره تامین دارو، زنگ خطری برای بررسی مجدد نقش واسطه‌گری‌های داخلی در قیمتگذاری دارو به‌شمار می‌‌رود. نقش شرکت‌های پخش، واسطه‌های تجاری و حتی نهادهای شبه‌دولتی، باید از منظر افزایش شفافیت و کاهش قیمت نهایی دارو بررسی شود.
در مجموع، فرمان جدید ترامپ تنها یک تحول داخلی در آمریکا نیست، بلکه بخشی از یک زنجیره تاثیر جهانی است که می‌تواند با تغییر در الگوی قیمتگذاری جهانی دارو، داروخانههای ایران را نیز به چالش یا فرصت جدیدی وارد کند. داروخانه‌داران برای مقابله با پیامدهای آن، باید از همین حالا هوشیارانه تحولات جهانی را رصد و با همکاری نزدیک‌تر با تامین‌کنندگان و نهادهای صنفی برای آینده‌ای با ثبات‌تر برنامه‌ریزی کنند.
بیشتر بخوانید: ارتقاء عملکرد داروخانهها با مهارت‌های نرم
آشنایی با مدیران مزایای دارویی (PBM) و نقش آن‌ها در زنجیره تامین دارو در ایران
تحقیقات دولتی، فعالیت‌های حمایتی جامعه داروسازی و حمایت از اصلاحات در سطح حاکمیتی، تنها برخی از عواملی هستند که موجب شفافیت بیشتر نقش واسطه‌های بزرگ دارویی یا همان مدیران مزایای دارویی (PBMها) در ایران شده‌اند. باید یادآور شد که وقتی واسطه‌های مالی وارد زنجیره تامین دارو در ایران شدند، هدف اصلی آن‌ها حمایت از بیماران و کمک به داروخانهها با مزایای تجویزی قابل بازپرداخت بود. در حالی که اخیراً این نهادها به‌دلیل نقشی که در زنجیره تامین دارو ایفا می‌کنند، مورد بررسی و انتقاد قرار گرفته‌اند و در آخرین بررسی‌ها و تحلیل‌های کارشناسان، مسئله نقش واسطه‌ها در سیستم دارویی ایران به مسئله‌ای پیچیده تبدیل شده است.
در نهایت می‌توان گفت اگرچه واسطه‌ها ممکن است در کوتاه‌مدت نقش مثبتی در کاهش هزینه‌های دارویی ایفا کنند، اما برای ارزیابی دقیق‌تر تاثیرات این نهادها باید منتظر اقدامات و اصلاحات بیشتر در بخش‌های مختلف زنجیره تامین دارو بود. نقش و جایگاه این نهادها در آینده بازار دارویی ایران، همچنان موضوعی است که نیاز به بررسی و نظارت بیشتر دارد.
سخن پایانی
در دنیای پرشتاب امروز، بقای داروخانهها تنها در گرو تامین دارو یا پاسخ‌گویی به بیماران نیست؛ بلکه توانمندی آن‌ها در مدیریت مالی، تحلیل هزینه‌فایده، تعامل موثر با بیمهها و سرمایه‌گذاری هدفمند در خدمات نوین، نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت یا شکست آن‌ها ایفا می‌کند. داروسازان به‌عنوان مدیران حرفه‌ای این واحدهای سلامت‌محور، باید بیش از گذشته با اصول اقتصاد سلامت، مدیریت مالی و تحلیل بازار آشنا باشند. امید است داروخانههای کشور بتوانند با شناخت عمیق‌تر از بنیان‌های سلامت مالی و ارتقای مهارت‌های مدیریتی، مسیر پایدارتری را در پروسه خدمت‌رسانی و توسعه طی کنند؛ نه فقط در مقام تامین‌کننده دارو، بلکه به‌عنوان بازیگری موثر و مهم در اکوسیستم سلامت ایران.
مهمترین چالشهای مالی داروخانههای ایران چیست؟
تاخیر در پرداخت بیمهها، افزایش هزینه اجاره و حقوق، قیمتگذاری دستوری دارو، نوسانات ارزی و نبود آموزش مالی برای داروسازان از مهمترین چالشها هستند.
چرا برخی داروخانهها در پی کاهش نسخههای بیمهای هستند؟
تاخیر در پرداخت بیمهها، باعث ایجاد بحران نقدینگی شده است. برخی داروخانهها ترجیح میدهند بخشی از تمرکز خود را به داروهای آزاد یا خدمات پولی معطوف کنند.
